نقش خانواده در ترک اعتیاد چیست؟ زمانی که در خانواده یکی از اعضا معتاد می شود، نه تنها زندگی شخصی خود را متاثر کرده بلکه بر دیگر اعضای خانواده نیز اثر می گذارد و باعث می شود وظایف و نقش های معمول اعضای خانواده تغییر کند و یا از انجام امور روزمره ی خود غافل شوند و جایگاه دیگری در خانواده پیدا کنند. به طوری که نیرو و انرژی خود را صرف محافظت از خانواده در برابر آسیب ها و اثرات مخرب بیماری اعتیاد می کنند. در مسیر ترک اعتیاد خانواده نقش مهمی را ایفا می کند. به همین دلیل در این مقاله تلاش شده است تا اطلاعات کافی در مورد نقش خانواده و چگونگی عملکرد موثرتر اعضای خانواده برای ترک اعتیاد فرد وابسته به مواد اعتیاد آور به طور کامل توضیح داده شود.
اثر فرد معتاد بر خانواده
زمانی که یکی از والدین و یا هر دوی آن ها دچار سوء مصرف باشند، آسیب به تک تکِ اعضای خانواده وارد می شود. کودکان چنین خانواده هایی به علت احساس شرمندگی و خجالت، ارتباطات و فعالیت های مشترک با دوستان خود را مخصوصا در محیط خانواده محدود می کنند. اکثرا روابط را به خارج از خانه و به دور از پدر و مادر حفظ می کنند. چرا که احساس امنیت و آرامش را از آن ها نمی گیرند، آن ها بارها شاهد رفتارهای تکانه ای و انفجاری عضو معتاد بوده اند و از حمایت های عاطفی و فیزیکی برخوردار نیستند.
در بسیاری از مواقع فرزندان نیز معتاد می شوند شاید به این دلیل که بتوانند بهتر محیط خانواده را تحمل کنند و یا شاید به این دلیل که ترس از مصرف و عوارض مواد برای آن ها کاهش پیدا کرده باشد. اما گاه شاهد هستیم، یک نوع تنفر و بیزاری از مواد در فرزندان ایجاد می شود، که باعث می شود آن ها هیچ وقت به سمت مصرف مواد نروند. اما احتمال بروز مشکلاتی مثل افسردگی، اختلالات شخصیت، مشکلات بین فردی و اعتماد به نفس پایین در کودکان این خانواده ها مشاهده می شود. به علاوه مصرف پدر و یا مادر در زمان بارداری می تواند مشکلات مادرزادی مثل؛ سندرم نارسی و کمبود وزن، زایمان زودرس، خطر سقط جنین و… بر جنین بگذارد.
چه خانواده هایی مانع درمان اعتیاد می شوند؟
در اینجا به ویژگی های خانواده هایی اشاره خواهیم کرد که باعث شروع و یا ادامه مصرف در فرد شده اند. اصطلاحا به چنین خانواده هایی، خانواده ی معتاد ساز می گوییم.
باور اعضای خانواده این است که برای توانمند سازی و درمان فرد معتاد کمترین تاثیر و کنترل را دارند.
وابستگی های بیمارگون بین افراد خانواده به طوری که باعث حمایت ناسالم از فرد بیمار می شود، مثلا مادر فرد معتاد به دور از آگاهی بقیه ی اعضا پس انداز و یا بخشی از درآمد خود را در اختیار معتاد قرار می دهد، تا او به سراغ خلاف های دیگر نرود و یا مشکلات قضایی پیدا نکند.
اعتقادی بر بیمار بودن فرد ندارند و فکر می کنند فرد می تواند هر وقت که خواست مواد را کنار بگذارد و اعتیاد او را یک مشکل رفتاری می دانند.
خانواده احساس گناه و افسردگی داشته چرا که فرد معتاد، دلیل اعتیاد خود را به گردن آن ها می اندازد.
انکار توسط فرد یا توسط خانواده ممکن است رخ دهد، و به طوری رفتار می کنند که انگار مواد مشکل ساز بوده نه رفتار مصرف مواد.
زمانی که انکار پدیدار شود تمایل پذیرش یک مداخله برای درمان کاهش پیدا می کند.
اعضای خانواده شکست در حفظ آرامش و کنترل هیجانات را به خودشان نسبت می دهند، و نقش فرد معتاد را نادیده می گیرند به همین دلیل اضطراب و افسردگی به سراغشان می آید.
خانواده چه کارهایی برای ترک اعتیاد فرد باید انجام دهد؟
یکی از اشتباهات رایج در ترک، تلاش خودسرانه برای درمان می باشد. اولین کار تشویق بیمار معتاد به گرفتن کمک تخصصی از مراکز مربوطه است. زمانی که فرد معتاد با میل خود و یا با اصرار خانواده تصمیم به ترک می گیرد به نحوی وارد پروسه درمان شده است. دیدگاه خانواده در این مرحله باید نسبت به زمانی که مصرف داشته تغییر کند، خانواده باید بداند ترک، روندی سخت بوده و فرد معتاد در این مدت تحریک پذیر است و نیاز به مراقبت بعد از ترک از جانب خانواده دارد.
پس همه اعضا باید یاد بگیرند چگونه انسجام خانواده را حفظ کنند. وقتی تعامل افراد بیشتر می شود حس اعتماد و حمایت در آن ها نیز بیشتر می شود و بر روابط عاطفی اعضا نیز تاثیر مثبت خواهد گذاشت.
اعضای خانواده باید بدانند برای آنکه جلوی بازگشت به اعتیاد را بگیرند با رفتارهایی مثل بی توجهی، سرزنش، پرخاشگری و اعمال زور موفق نمی شوند، بلکه با صبوری و داشتن یک رابطه حمایت گرانه به طوری که فرد معتاد احساس کند که خانواده برای سلامت او اهمیت قائلند و همیشه در این مسیر همراه او می باشند. از دیگر کارهایی که خانواده می تواند انجام دهد:
- همراهی بیمار تا مراکز و جلسات درمانی
- سپردن مسئولیت و وظایف (ترجیحا از وظایف سبک و به تدریج مسئولیت ها و وظایف سنگین تر)
- صحبت کردن با او در زمان هایی که میل به مصرف دارد و یاد آوری اهداف و زحمات او جهت تحقق درمان و ترک
- تغییر محیط و آنچه که بیمار را به یاد مصرف می اندازد و وسوسه را در او تشدید می کند.
خانواده فراموش کرده!
به دلیل غفلتی که اعضاء خانواده نسبت به یکدیگر در زمان مصرف داشته اند، برنامه ریزی و فعالیت هایی که خانوادگی باشند، اهمیت زیادی پیدا می کند. پیاده روی، مسافرت، درست کردن یک وعده غذایی مفید برای ترک، و بازی های گروهی می تواند از فعالیت هایی باشد که در این مرحله و حتی در برقراری یک رابطه منسجم و پایدار تاثیرگذار باشند. خانواده نیز می تواند در جریان مشاوره ها قرار بگیرد؛ تا بتواند با برخورد درست به بیمار معتاد کمک کند که به مواد بازگشت نداشته باشد. پس نقش خانواده در مراقبت از ترک همچنان باقی است.
